به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، زیارت به معنای بازدید کردن، دیدار کردن، به مشاهد متبرک و بقعه‌ها رفتن و دعایی که به عنوان شرف باطنی و توسل جستن برای امام‌ها، امامزاده‌ها و اولیای‌ خدا خوانده می‌شود، مزار نیز محل و موضع زیارت را گویند.

زیارت در اصطلاح به معنای دیدار کردن با شخص و شخصیت بزرگ است و حضور و شرفیاب شدن نزد او به قصد ملاقات و تحیت. این امر در نزد عرف و دوستان، موضوعی طبیعی هر روزه است، ولی این امر در مورد پیمبران و امامان(ع) از جلوه‌گاه خاصی برخوردار است که حاکی از ظهور عشق و محبت و رمز فرمان برداری و سرسپردگی است.

در مورد زیارت مقام ختمی، پیامبر(ص)، فاطمه زهرا(س) و ائمه هدی(ع) گفته‌اند که به مجرد حضور نزد آن بزرگواران، بلکه به مجرد توجه دل به سوی آنان دیدار و زیارت تحقق پیدا می‌کند.

زیارت مقام ختمی(ص) و مقام عصمت(ع)، ادب و آداب خاصی را طلب می‌کند، رعایت ادب و آداب زیارت، چه در حضور معصوم(ع) و چه در غیبت، چه از دور و چه از نزدیک و  چه در حیات امام(ع) و چه در ممات، لازم و ضروری است.

هول دادن، فریاد زدن، مزاحمت و اذیت کردن دیگران، رقابت‌های ناپسند، پذیرایی در ضمن برنامه‌های دعا و قرائت زیارت نامه‌های جمعی و... به هیچ وجه با شان زائر و منزلت و مقام عصمت هم خوانی ندارد و به حساب بی‌ادبی و بی توجهی زائر می‌آید، یکی از مهم‌ترین زیارات موجود که از سوی دهمین پیشوای شیعیان امام عالی النقی(ع) صادر شده است، زیارت «جامعه کبیره» نام دارد که پیش از این خبرگزاری فارس گزارشی پیرامون زیارت جامعه کبیره با عنوان «تبلور اندیشه‌های مهدوی در «زیارت جامعه کبیره» امام هادی(ع) + متن زیارت» منتشر کرده است.

*آداب زیارت «جامعه کبیره»

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم درباره آداب زیارت «جامعه کبیره» این چنین می‌گوید:

در مورد آداب زیارت جامعه کبیره چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد که به ترتیب عبارتند از: 

1- گفتن شهادتین، یعنی بگوید: «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمداً عبده و رسوله».

2- غسل کند و با حال غسل باشد.

3-بعد از دخول در حرم، قبر معصوم(ع) را ببوسد.

4- سپس 30 مرتبه «الله اکبر» بگوید.

5- پس اندکی راه برود و با دلی آرام و تنی آرام، گام‌ها را نزدیک یکدیگر قرار دهد و با ادب ویژه به حالت آماده باش بایستد. 

6- دوباره 30 مرتبه «الله اکبر» بگوید.

7- سپس نزدیک قبر مطهر رود و بار سوم 40 مرتبه «الله اکبر» بگوید. 

8- سپس اصل زیارت نامه را قرائت کند.

9- و در پایان زیارت هم دعا وداع خوانده شود.

* سند زیارت جامعه کبیره

شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه» و عیون از موسی بن عبدال روایت کرده و گفته است: خدمت امام علی النقی(ع) عرض کردم: یابن رسول الله زیارتی با بلاغت و کامل مرا تعلیم فرما که هرگاه خواستم یکی از شما را زیارت کنم، آن را بخوانم. لذا امام آداب زیارت و متن زیارت جامعه را به وی تعلیم فرمود.

شیخ طوسی هم در کتاب «تهذیب» از محمد بن اسماعیل برمکی و او از موسی بن عبدالله النخعی، آداب و متن این زیارت را از امام علی نقی(ع) نقل کرده‌اند، پرسیدند این متن موثق است و در کتب اربعه و دیگر کتب معتبر آمده است.

*گستره و توسعه معنایی زیارت جامعه کبیره و برد زمانی و مکانی آن

هدف از دعا و زیارت‌، توسل جستن و به ریسمان نجات عصمت(ع) دست یافتن است، گر چه توسل جستن، در بعضی زمان‌ها و مکان‌ها شرافت خاصی پیدا می‌کند و از بار معنایی بالایی برخوردار است ولی از باب «فاینما تولوا فثم وجه الله»؛ پس به هر سو رو کنید، آنجا رو سوی خداست، توسل جستن از هیچ محدودیتی برخوردار نیست، در هر زمان و در هر مکان و با هر زبان، می توان به مقام ختمی(ص)  و مقام ولایت و عصمت(ع) توسل جست.

زیارت جامعه کبیره از این قاعده مستثنا نیست، بار معنایی آن بسیار توسعه دارد، می‌تواند در مشهد و محضر هر عصمتی و هر معصومی، توسط این زیارت توسل جست، هم بهره‌ای بزرگ برد و هم ثواب آن را نثار همه معصومین(ع) و یا یکی از آن‌ها کرد، در واقع این زیارت نامه شناسنامه اهل بیت(ع) و ولایت است، خطبه‌ها و جمله‌های آن جمع است و تعمیم دارد، در واقع همسان قرآن شریف و یا نمازهای مستحبی است که می‌توان آن را قرائت کرد و ثواب آن را هدیه و نثار معصومین(ع) و یا نثار یکی از معصومین(ع) کرد.

از اسم این زیارت نیز پیداست که تعمیم دارد، زیارت «جامعه کبیره» به معنای تعمیم است، الفاظ آن همه از صفات جامعه است، از این جهت، اختصاص به فرد یا افراد خاصی ندارد، از جامعه بودن زیارت جامعه جمع به دست می‌آید و خواندن آن در همه مشاهد شریفه، حتی در مشاهد انبیاء و  اوصیاء لازم و بسیار نیکو است.

نکته جالب توجه در زیارت جامعه کبیره ‌آن است که حاضر و غائب و گذشته و  آینده را در بر می‌گیرد، با آوردن عبارت «وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ أَوَّلِکُمْ وَ آخِرِکُم» هم پای امام زمان(عج) را به میان آورده و هم پای نبوت و ولایت را.

به طور کلی یکی از شرایط دعا، توسل و زیارت آن است که داعی آن را با صلوات بر محمد و آل محمد(ص) آغاز بکند، خود ائمه(ع) حتی پیامبران نیز چنین می‌کردند و هرگاه تقاضا و درخواست مهمی از مقام ربوبیت داشتند، برای جلب رضایت حق تعالی، یا با صلوات بر محمد و آل محمد، بیانات خود را آغاز می‌کردند و یا حق تعالی را به آن مقام ختمی و به آن ذوات مقدسه سوگند می‌دادند.

در متن زیارت جامعه ‌کبیره نیز صحت رسالت تمام پیامبران هم گواهی شده است: «وَصَدَّقْتُمْ مِنْ رُسُلِهِ مَنْ مَضَى» این نکته در واقع اشاره به این آیه از قرآن شریف است که می‌فرماید: «نُفَرِّقُ بین احدٍ من رسله»؛ یعنی در میان پیامبران هیچ فرقی نمی‌گذاریم.

بنابراین می‌توان گفت، پیمبر(ص) و فاطمه‌ زهرا(س) مرکز پرگار عشق هستند و هسته مرکزی همه‌ دعاهای مأثور، توسلات و زیارت نامه‌ها را تشکیل می‌دهند، این نکته با کمی دقت در متن دعاها و زیارت نامه‌های ماثور به دست می‌آید، از این روی قرائت زیارت جامعه‌ کبیره در جوار مرقد مقام ختمی(ص) و یا توسل به کوثر دو جهان با این زیارت، بسیار زیبا و پسندیده است، همانند خود صلوات است که به نام محمد و آل محمد است ولی بسیار توسعه دارد.